1636 Hollanda Lale Soğanı Balonu

Tarihin bilinen en eski varlık balonu olan Lale Soğanı Balonu, 1636 yılında Hollanda'da yaşanmıştır. Hollanda toplumu Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı İmparatorluğu'ndan ithal ettikleri lale soğanları ile lale yetiştiriciliği ile ilgilenmeye başlamıştır. Zamanla lale ticareti hatırı sayılır bir gelir sunmaya başlamış ve insanlar lale yetiştiriciliği ile ilgilenmeye başlamıştır. İnsanlar dünyanın çeşitli bölgelerinden Hollanda'ya gelerek lale soğanı satın almış ve Hollanda toplumu bu üretimden zenginlik elde etmiştir. Bu talep karşısında lale soğanı yetiştirmek popüler ve kazançlı bir iş olarak yer edinmiştir.

1630'lu yıllarda Hollanda'da savaşlar bir süre azalmış ve bu olumlu hava ile hisse değerleri, konut fiyatları gibi varlıkların fiyatları artmaya başlamıştır. İnsanlar spekülatif amaçlarla bu varlıkları alıp satmaya yönelmişlerdir. Lale soğanları da bu dönemde ,iyi bir getiri elde edeceği düşüncesi ile, çok yüksek fiyatlardan alıcı bulmaya başlamıştır. Öyle ki, bir adet lale soğanı piyasada 200-250 Gulden aralığında satılmaya başlanmıştır (o tarihlerde ortalama yıllık ücret 200-400 Gulden aralığında seyretmektedir). İnsanlar bu lale tutkusunun sonsuza dek süreceği beklentisi ile, kimi zaman daha var olmayan lale soğanlarını dahi alıp satmaya başlamışlardır. Fiyatlar, getiri beklentisi ile birlikte yükseldikçe yükselmiş ve insanlar geleceğe yönelik sözleşmeler gerçekleştirmişlerdir. Yaptıkları sözleşmelerle daha yüksek fiyata satmayı planladıkları lale soğanları için uçuk fiyatlar ödemeye razı olmuşlardır. 3 Şubat 1967'de azalan talep ile bu balon patlayarak lale soğanı fiyatı normal seviyesine gerilediğinde, lale soğanlarına çılgın ücretler ödeyen hatta daha fiziki olarak var olmayan lale soğanları için yatırım yapan insanların değerleri bir günde çöp olmuştur.

Lale fiyatlarının hızla düşmesi ile, spekülatif amaçlarla sözleşme yapan insanlar büyük bir kayıp yaşamış ve ciddi zarara uğramışlardır. Lale yetiştiricileri, laleleri almayan sözleşme sahiplerini dava etmiştir. Sözleşme sahipleri devletten yardım istemiş, sözleşmelerin yüzde on fiyatla iptal edilebilmesini sağlamıştır. Lale çılgınlığı son bulduğunda, tıpkı günümüzde Florida Balonu denilen konut fiyatlarının aşırı değerlenmesine benzeyen bir kriz yaşanmış ve Hollanda derin bir krize sürüklenmiştir.